Hamd alemlerin Rabbi Allah’a, salat ve selam gönderilmiş bütün nebilere olsun. Bundan sonra;
“İnsanlardan kimisi bilgisizce Allah’ın yolundan saptırmak ve o ayetleri bir eğlence edinmek için boş sözleri satın alırlar. İşte onlar için horlayıcı bir azap vardır.” (Lokman/6)
Allah Teala mutlu ve bahtiyar olan, Allah’ın kitabı ile hidayet bulup, onu dinleyerek yararlanan kimselerin hallerini zikretti. Allah Teala’nın şu buyruğuda bunun gibidir: “Allah sözün en güzelini müteşabih, tekrar edilen bir kitap halinde indirmiştir. Ondan dolayı Rablerine kalpten saygı duyanların derileri ürperir. Sonra Allah anıldığı için derileri ve kalpleri yumuşar. Bu Allah’ın hidayetidir. Onunla dilediğine hidayet verir. Allah’ın saptırdığı kimseyi doğru yola ileten olmaz.” (Zümer/23) Mutlu insanların halini söz konusu ettikten sonra Allah, Allah’ın kelamını dinleyerek yararlanmaktan yüz çeviren ve bunun yerine nağmeli çalgı aletleri ile birlikte, çalgı aletlerini ve şarkılarını dinlemeye yönelen kimselerin halini söz konusu etmektedir.” (İbn Kesir)
“Boş sözler ‘levhu’l-hadis’ kalpleri oyalayıp duran en üstün maksatlara yönelmekten kalpleri alıkoyan sözlerdir. Bunun kapsamına haram olan bütün sözler, boş, batıl ve hezeyan türünden olan bütün sözler de girmektedir. Küfrü, fasıklığı ve isyanı teşvik eden sözler, Hakkı red eden, hakkı batıl ile çürütmek maksadı ile batılı ileri sürerek mücadele edenlerin sözleri, gıybet, koğuculuk, yalan, sövmek, küfür, şarkı, şeytani çalgılar, din ve dünya açısından herhangi bir faydası bulunmayan boşa vakit geçirici, oyalayıcı maceralar bu kabildendir.” (Tefsiru’s-Sadi)
Buhari’den gelen sahih bir rivayette; Kur’an’ın tercümanı Abdullah İbni Abbas radıyallahu anh diyor ki: “İnsanlardan öylesi vardır ki, boş sözleri satın alırlar,” ayetinde geçen boş söz şarkı ve benzerleridir.” (Lokman/6) (Buhari, el-Edebu’l-Mufred, 1265; Sahih)
Nitekim Abdullah b. Mes‘ud radıyallahu anhu şöyle der; Ona sözü geçen bu ayet hakkında soru sorulmuş, o da şu cevabı vermiştir: “Kendisinden başka hiçbir ilah olmayana yemin ederim ki o, şarkıdır. O bu sözlerini üç defa tekrarladı.” (İbn Ebi Şeybe, İbn Cerir, Sahih)
Katade rahimehullah dedi ki: Allah Teala’nın: “İnsanlardan kimisi bilgisizce Allah’ın yolundan saptırmak için boş sözleri satın alırlar” buyruğunda söz edilen kişi belki de bunun için hiçbir mali harcamada bulunmaz ama onu satın almak, onu sevmek demektir. Kişinin batıl ve boş sözleri hak sözlere, zararlı şeyleri de faydalı şeylere tercih etmesi dalalet olarak ona yeter. Sahabe ve tabiin Allah azze ve celle onlardan razı olsun, onlardan sonra gelen bütün büyük müfessirler de bu ayeti aynı şekilde tefsir etmişlerdir.
Buhari’den gelen sahih bir rivayette; Ebu Amir -ya da Ebu Malik- el-Eş‘ari radıyallahu anh’dan Nebi sallallahu aleyhi ve sellem şöyle dedi; “Yemin olsun, ümmetimden zinayı, ipeği, şarabı ve çalgı aletlerini helal kabul edecek topluluklar olacaktır. Birtakım kimseler bir dağın yanına konaklayacaklar; onlara ait koyun sürüsü ile çoban sabahları yanlarına gelecek (akşamları gidecek) Kişi bir ihtiyacı için bunlara gelecek de, onlar: ‘Bize yarın gel’ diyecekler. Bunun üzerine Allah Teala geceleyin dağı üzerlerine indirip bir kısmını helak edecek, öbürlerini de kıyamet gününe kadar maymunlara ve domuzlara dönüştürecektir.” (Buhari, 5590; Sahih)
İmam Evzai rahimehullah dedi ki; Ömer b. Abdul’aziz rahimehulah, Ömer b. el-Velid’e şu ifadelerin yer aldığı bir mektup yazdı: ”Senin çalgı aletlerini ve zurnayı açıkça kullanman İslam’da bir bid’attır. Senin saçını kötü bir şekilde çekip alacak birisini sana göndermeyi içimden geçirdim.” (Nesai, Sünen)
Şarkının hükmü: İlim adamlarının haram olduğunu söyledikleri şarkı bu hususta meşhur olanların alışageldikleri, nefisleri harekete getiren, hevâ ve kadınlara şevk arzularını uyandıran, yerinde duranı harekete getirip, saklı olanı ortaya çıkartan hayasızca ifadelerdir. Bu tür ifadeler eğer kadınları sözkonusu eden, güzelliklerini anlatan şiirler halinde olup şarabtan söz ediyor, haramları sözkonusu ediyorsa, bunun haram olduğunda görüş ayrılığı yoktur. Çünkü boş söz ve yerilmiş olan şarkıcılığın bu olduğu hususunda ittifak vardır.
Sözü geçen bu sakıncalardan uzak ifadelerin yer aldığı nağmelere gelince, sevinç zamanlarında bunun az miktarda olanı caizdir. Düğün, bayram, zor işlere karşı gayrete getirmek gibi haller böyledir. Hendeğin kazılması esnasında söylenen ezgilerle, Enceşe ile Seleme b. el-Ekva’ın ezgileri bu kabildendir. Günümüzde sufilerin bid’at olarak ortaya çıkardıkları kaval, tef, vurmalı sazlar ve telli sazlardan oluşan çeşitli şarkı ve çalgı aletlerini dinleme tiryakiliğine gelince; bu haram bir şeydir.” (Kurtubi)

İmam Kurtubi rahimehullah şöyle der;
“Günümüzde sufilerin bidat olarak ortaya çıkardıkları kaval, tef, vurmalı sazlar ve telli sazlardan oluşan çeşitli şarkı ve çalgı aletlerini dinleme tiryakiliğine gelince, bu haram bir şeydir!” (El-Camiu li-Ahkamil-Kur’an;13/519)

Bu verdiğimiz delillerden sonra ilim ehlinin çalgı aletlerinin hepsinin (düğün ve bayramlarda tef hariç) haram olduğuna ittifak etmişlerdir. Sevinç anındaki naatlara gelince adet haline getirmemek şartıyla azının caiz olduğu görüşünde ittifak etmişlerdir. Diğer görüşler şaz görüşlerdir. Şaz görüşleri kabul edip itibar edenlerede seleften bazıları şöyle demiştir; ”Her kim ilmin şaz görüşlerini yüklenirse, o kişi büyük bir şer yüklenmiş olur.” Seleften başkasıda şöyle demiştir; “Sen her ilim adamının ruhsatını alacak olursan, bütün kötülükler sende toplanmış olur.” Allah Azze ve Celle’ye hamd, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’e, O’nun ailesine ve ashabına salat ve selam olsun.
A. Kadir Gören