Hamd,alemlerin Rabbi Allah’a, salat ve selam gönderilmiş bütün nebilere olsun. Bundan sonra;Allah Teala şöyle buyurmuştur. “Sana hilalleri sorarlar,Deki; onlar insanlar ve hac için,vakit ölçüleridir.”(Bakara 189)
Abdurrazzak musannefte; İbn Ömer radiyallahu anh dan Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: Allah Teala,hilali,insanlar için vakit ölçüleri kılmıştır. Onun için,ramazan hilâlini gördüğünüzde,oruca başlayın. Şevval ayının hilâlini gördüğünüzde de orucu bırakın. Hilâli görmediğiniz zaman,bulunduğuz ayı otuza tamamlayın.”(Abdurrezzâk Musannef 7306 sahih)
Oruç,Ramazan hilali ile başlar, şevvalin hilalinin görünmesiyle de biter. Astronomi hesabıyla,ramazan ayını tespit etmek alimlerin ittifakıyla haramdır ve bu caiz değildir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem “hilali gördüğünüzde oruca başlayın,şevvalin hilalini görüncede bayram edin” demiştir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem,akşam ezanından sonra görünen hilali esas almıştır. Halbuki,bizim ülkemizde yapılan gece yarısından sonra yani gece saat 01:00’de,Güney Amerika kıyılarından gözlemlenen hilali esas almaktadır. Bu hilalin görüldüğü belde,bizim beldemiz değildir. Bu,yapılan büyük bir hatadır ki bu şekilde de oruca başlanması,caiz değildir.
İslam dininde ibadetler tevkifidir. Bizden,oruç tutmamızı isteyen Rabbimiz nasıl,ne zaman oruç tutmamız gerektiğinide,indirdiği vahiyle bildirmiştir. Ramazan hilalini görünce oruç tutun, görünmezse şabanı otuza tamamlayın. Ramazan hilalini gözetlemek ibadettir aynı zamanda,hilal haberini beklemek, sevinçli bir neşe kaynağı ve ibadettir. Bu konuda, şahitlik yapmak ibadettir. Ayrıca ister çıplak gözle, ister teleskopla gözetlemek farketmez, önemli olan,hilali görmektir. Görmeden,matematiksel hesaplarla,önümüzdeki senenin,hatta daha sonraki yılların,Ramazanını belirlemek doğru değildir. Diyelimki,o hesaplara göre,hilal,bilmem,hangi bölgenin,bilmem hangi meridyeninde olacakta olsa,o hilalin görülmesi gerekir.
Diyanet işleri ru’yet (hilali görme) gibi ehemmiyetli bir meselede yetkili olarak,rasathaneyi görüyor. Doğru bir yetki, çünkü diyanet laik bir kuruluştur. Laiklik ilkesini,ihlal edemezler. Laiklik ilkesine görede,asıl olan,”Bilim” dir. Akıl ve Bilim,laikliğin vazgeçilmezidir. İslam Fıkhının ise ibadette,kaynağı bilim değil Kuran ve Sünnetttir. Hilali gözetlemeyi Allah azze ve celle kullarına ibadet kılmıştır. Diyanet işleri başkanı’nın bizzat kendisi dahi hilali görse, bayramı veya ramazanı ilan edemez. Zira,takvim kanunu devrim kanunudur. Fakat,Diyanet ibadet vakitlerinin tayininde kendisine menhec edindiği ‘Bilimsel Tespitler’e bile ters düşmektedir. Aşağıda vereceğimiz açıklamalarda çelişkiler ve tezatlar bulunmaktadır. Diyanetin açıklaması şöyle: Ramazan hilali,ilk olarak Güney Amerika kıyılarından gözlemlenecektir.
Bu ümmetin yapacağı,Allah azze ve celle’nin kelamına, Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’in ve hulefai raşidin sünnetine,azı dişleri ile sımsıkı sarılıp ona itibar etmesi ve bu uğurda çaba sarfetmesidir. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’den,hilal ile ilgili gelen rivayetler aşağıdaki gibidir;
Buhari ve Müslim’den gelen rivayette: Abdullah b. Ömer radıyallahu anh’dan Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in: “Ay yirmi dokuz gecedir. Hilali görmedikçe oruç tutmayınız. Eğer,size hava bulutlu olursa sayıyı,otuza tamamlayınız.” buyurduğu rivayet edilmiştir. (Buhari, 1907; Müslim, Sahih)
Buhari’den gelen rivayette: Abdullah İbn Ömer radıyallahu anhuma’dan nakledildiğine göre bir gün; Nebi salllallahu aleyhi ve sellem,Ramazan hakkında konuşmuş ve şöyle buyurmuştu: “Hilali görünceye kadar sakın oruç tutmayın ve hilali,yeniden görünceye kadar da oruç tutmayı bırakmayın. Hava ,bulutlu olup da hilali göremezseniz,o ayı hesaplayarak belirleyin.” (Buhari, 1906, Sahih)
Buhari ve Müslim’in rivayet ettiği hadiste: Ebû Hureyre radıyallahu anh’dan naklettiğine göre; Nebi sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Hilali gördüğünüzde,oruç tutun ve hilali,yeniden gördüğünüzde oruç tutmayı bırakın. Hilali göremezseniz,Şaban ayını otuz güne tamamlayın!” (Buhari, 1909; Müslim, Sahih)
Tirmizi’nin rivayet ettiği hadiste: Ebû Hureyre radıyallahu anh’dan rivayete göre, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur. “Ramazan ayının girişini bilebilmek için önceki ay olan Şaban hilalini de sayıp bilin.” (Tirmizi, 687; Hasen)
Müslim’in rivayet ettiği hadiste: İbn Abbâs radiyallahu anh’dan rivayete göre, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Ramazan’dan birkaç gün önce oruç tutmaya başlamayın, hilâli gözetleyerek oruca başlayın hilali görerek bayram yapın. Hilâli görmenize bulut engel olursa orucunuzu otuza tamamlayın.” (Müslim; Tirmizi, 688; Sahih)
Müslim’in başka bir rivayetinde: İbn Mesûd radıyallahu anh’dan rivâyet edildiğine göre, şöyle demiştir: “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber,Ramazan ayı orucunu yirmi dokuz gün tuttuğumuz,otuz gün tutmamızdan daha çoktu.” (Müslim, Tirmizi, 689; Sahih)
Ebu Davud’un rivayet ettiği hadiste: Abdullah bin Ebi Kays radıyallahu anh’dan rivayet edildiğine göre şöyle demiştir; Aişe radıyallahu anhuma’nın şöyle dediğini işittim: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,başka ayların günlerini,sayma tekellüfünde bulunmadığı halde, Şaban ayının günlerini,sayma tekellüfünde bulunmuştu. Sonra,Ramazan hilâlini görünce oruç tutardı, eğer hilâl görünmese,Şabanı otuz gün olarak sayar, sonra oruç tutardı.” (Ebu Davud, 2325; Sahih)
İlim ehli der ki; Müslümanların üzerine düşen, Ramazan hilalini,gördüklerinde oruç tutmaktır. Hilali, göremediklerinde ise bir sorumlulukları yoktur. Bu sebeple “Ramazan başlangıcı, bulutlu bir güne denk gelirse, Şabanı,otuza tamamlayınız.” buyurmuştur. Yani bulut, yağmur vb. sebeplerden dolayı, ramazan hilali görülmezse,Şaban ayı otuza tamamlanır.
Belli bir yörede bulunanların hilali görmesi durumunda başka yerleşim birimlerinde yaşayanların da oruç tutmasının gerekli olup olmadığı konusunda farklı yaklaşımlar vardır. Bazı Alimlere göre,bir yöre halkı, hilali başka yerleşim birimlerinde yaşayanlar görse bile, oruca başlamakla yükümlü olur. Çünkü önemli olan hilalin görülmesidir.Tercih edilen görüşe göre,alimlerin çoğunun ittifakı ile,bir beldede hilal göründü mü ona yakın olan bütün beldelere oruç farz olur. Ona,uzakta olan beldelere oruç farz olmaz.Çünkü saat farkından dolayı bazı beldelerde gündüzken,diğer uzak beldelerde,gecedir. O beldedeki insanlar,kendi beldelerindeki görünen hilale, itibar edip,oruç tutarlar. Allah azze ve celle’ye hamd,Nebi sallallahu aleyhi ve sellem’e ve onlara güzelce tabii olanlara, salat ve selam olsun.
A.Kadir Gören